Modern tıbbın ilerlemesiyle birlikte cerrahi yöntemler de değişmeye başlamıştır. Eski moda açık ameliyatlar, uzun ameliyat süreleri ve komplikasyon riskleri ile günümüzde pek tercih edilmez. Uygun durumlarda kullanılan, kapalı ameliyat tekniği laparoskopi, jinekoloji başta olmak üzere diğer alanlarda da yaygınlaşmaktadır.
Laparoskopi Nedir
Laparoskopi, hastada açılan kesik sayısını minimum seviyede tutmayı ve karın içi organları mikro kameralar ve araçlar kullanarak incelemeyi amaçlayan ameliyat ve teşhis tekniğidir. Genellikle kadın hastalıkları ve doğum alanında kullanılsa da bazı kanser türlerinin teşhisi ve cerrahi işlemler için tercih edilebilir.
Laparoskopi, Kapalı ameliyat olarak bilinir. Bunun nedeni hastada cerrahi işlem sırasında açılması gereken kesik sayısının az olmasıdır. Hekim, yalnızca mikro araçları ve laparoskopu yerleştirecek 5-10 milimetrelik kesikler açar.
Laparoskopi, başlarda jinekoloji alanında bir teşhis yöntemi olarak kullanılsa da günümüzde jinekoloji başta olmak üzere diğer alanlarda da sıklıkla kullanılmaya başlamıştır. Laparoskopi, getirdiği daha kısa taburcu olma süresi, cerrahi tedavi sonrası daha az ağrı gibi olumlu sonuçlar nedeniyle sıklıkla tercih edilen bir yöntem haline gelmiştir.
Laparoskopi Nasıl Yapılır
Laparoskopi, genel anestezi altında yapılır. Uyutulan hastanın karın bölgesine 1 cm kadar kesiler açılır. Bu kesiler laparoskop ve diğer cerrahi araçların girişi için kullanılır. Kesilerin açılmasından sonra cerrah, karın bölgesini yaklaşık olarak 4-6 litre karbondioksit ile doldurur. Bu sayede ameliyat sırasında diğer organlara zarar vermemek için yer açılmış olur. Ayrıca, karın içinin daha rahat görülebilmesi için bu gereklidir.
Açılan kesilerden, laparoskop ve diğer cerrahi araçlar yerleştirirlir. Laparoskop, ucunda kamera ve cerrahi araçların bulunduğu uzun ve ince bir araçtır. Cerrah, laparoskopi sırasında karın içini kamera sayesinde görür. İşlem boyunca, laparoskop ucundaki kameradan iletilen görüntü, bir monitörden-ekrandan izlenir.
İşlemin cerrahi tedavi ya da teşhis içi yapılıyor olması, laparoskopi süresini etkiler. Ancak genellikle 20 dakika ile 1 saat arasında tamamlanmış olur. Bu süre yapılacak cerrahi tedavinin neyi amaçladığına göre değişiklik gösterebilir.
Laparoskopi Hangi Durumlarda Yapılır
Laparoskopi, teşhis dışında, genellikle jinekolojide, miyom ve rahim alma, çikolata ve yumurtalık kisti, dış gebelik gibi durumlarda tercih edilir. Bunların yanında diğer cerrahi alanlarda, teşhis ve tedavi amaçlı olarak kullanılma sıklığı artmakta olan bir cerrahi yöntemidir.
Laparoskopi en temelde iki amaç ile yapılır.
Teşhis
Laparoskopi, günümüzde çoğu hastalığın teşhis edilmesinde kullanılan bir yöntemdir. Pelvik inflamatuar hastalıklar, kist ve miyomlar, kısırlık gibi kadın hastalıklarının teşhisinde veya karaciğer, yumurtalık, pankreas kanseri gibi türlerinin teşhis edilmesi durumunda kullanılabilir. Bu nedenle tanısal laparoskopi olarak da adlandırılır.
Cerrahi
Cerrahi laparoskopi yada operatif laparoskopi, özellikle taburcu süresini kısalttığından ve hastaların gündelik hayata dönmelerini kolaylaştırdığından cerrahi prosedürler içerisinde sıklıkla tercih edilir. Bugün ilerleyen tıp ile beraber açık ameliyatların büyük bir kısmı laparoskopi (kapalı ameliyat) ile yapılabilmektedir. Miyom ve kistlerin uzaklaştırılması, safra kesesi ameliyatı, rahmin alınması (histerektomi) bunlardan yalnızca bazılarıdır.
Laparoskopik Histerektomi
Laparoskopi histerektomi, rahmin kapalı ameliyat ile alınması işlemidir. Kist ve miyomlar, rahim sarkması ya da daha sonra kansere dönüşebilecek lezyonların bulunması kapalı rahim alma ameliyatını gerektirebilir.
Laparoskopik histerektomi tıpkı diğer laparoskopik cerrahi (kapalı ameliyat) tedaviler gibi uygulanır. Hasta genel anestezi altındadır. Acı hissetmez. Doktor, laparoskop ve diğer cerrahi araçların girmesi için, hastanın batın bölgesine küçük kesiler açar. Tüm ameliyat boyunca, karın içi monitörden izlenir ve cerrahi işlem tamamlanır.
Açık ameliyat tekniğine göre daha az zahmetlidir. Laparoskopik rahim alma ameliyatı sonrası kişi, kısa süre içerisinde taburcu olabilir ve günlük rutinlerine bazı kısıtlamalar ile birlikte devam eder. Bununla beraber laparoskopik cerrahinin, deneyimli hekimlerce uygulanması gerekir.
Laparoskopi İle Çikolata Kisti Ameliyatı
Rahim içi embriyonun yerleşmesi için bir çeşit zar ile kaplıdır. Bu zara endometrium denir. Normal şartlar altında rahim içinde gelişmesi gereken bu doku, bazen yumurtalıklar gibi çevre organlarda da gelişebilir. Bu duruma endometriozis denir ve ilerlemesi halinde çikolata kistleri görülebilir.
Çikolata kistleri içi koyu-kahverengi kan ile dolu küçük keseciklerdir. Ciddi acılara ya da kısırlığa sebep olabilir.
Laparoskopik yöntemler çikolata kisti teşhisi ve cerrahisinde kullanılır. Kesin teşhisin sağlanması için laparoskopi uygulanır.
Diğer yandan, kistlerin büyümüş olmaları rahmin alınmasını ya da laparoskopik çikolata kisti ameliyatını gerekli kılabilir. Diğer laparoskopik cerrahi uygulamalarında olduğu gibi açılan birkaç küçük kesiden laparoskop ve diğer araçlar yerleştirilir. Ve kamera yardımı ile yumurtalık içi görüntülenir. Kisteleri uzaklaştırmak hedeflenir.
Laparoskopik Yumurtalık Kisti ameliyatı
Yumurtalık içerisinde oluşan içi sıvı dolu keseciklere yumurtalık kisti denir. Yumurtalık kistleri çoğunlukla iyi huyludur ancak nadiren kötü huylu olma eğiliminde olurlar. Oluşturabileceği kanser riski düşüktür ancak hasta daha önce doğum yapmışsa ve menopoza yaklaşmışsa, kanser riskini azalmak amacıyla yumurtalıklar alınabilir ya da iyi huylu kistlerin uzaklaştırılmasında laparoskopik yumurtalık kisti ameliyatı tercih edilebilir.
Laparoskopik yumurta kisti ameliyatı sırasında hasta uyutulur ve batın bölgesinden kesiler açılır. Hastanın karın bölgesi gaz ile şişirilir. Kesilerden laparoskop ve gerekli ise diğer araçlar yerleştirirlir. Yumurtalıktaki kistler değerlendirilir ve diğer işlemlerle birlikte bölgeden uzaklaştırılır.
Kapalı ameliyat sırasında yumurtalıkların tamamıyla çıkarılması gerekebilir ancak bu durum hasta ile önceden görüşülür. İlerleyen dönemde çocuk sahibi olmak isteyen hastalar için yumurtalıkların çıkarılması işlemi tercih edilmez.
Laparoskopik Miyom Ameliyatı
Miyomlar, rahimde oluşan kas anomalileridir. Genellikle kanser riski oluşturmazlar. İyi huylu urlardır. Çoğunlukla üreme çağının başlangıcından itibaren görünürler. Bu durum hormonlar ile ilişkili olmasından kaynaklanır. Tedavisinde eğer miyom 12 cm’den büyük değilse, kapalı (laparoskopik) ameliyat yöntemi tercih edilir.
Laparoskopik miyom ameliyatı sırasında karın bölgesinde açılan 5 ila 10 cm arasındaki kesilerden cerrahi araçlar ile girilir. Bu araçlardan laparoskop ucunda büyütme özelliği olan bir kamera taşır ve bu sayede çalışılacak alan daha ayrıntılı olarak incelenebilir.Diğer laparoskopi işlemleri sırasında yapıldığı gibi karın bölgesi gaz ile doldurulur ve kesilerden mikro cerrahi araçlar ile girilir. Miyomun türüne göre uygun bir uzaklaştırma yöntemi tercih edilir ve miyom vücuttan çıkarılır. Sonrasında küçük kesilere dikişler atılarak kapalı ameliyat tamamlanır.
Laparoskopi Tüp Açma Ameliyatı
Fallop tüpleri yumurta ve spermin karşılaştığı, döllenmenin gerçekleştiği ve embriyonun rahim içine iletildiği bölgedir. Bu açıdan gebeliğin oluşmasında son derece kritik bir rol oynar. Bazı kadınlar istenmeyen gebeliklerden kaçınmak için tüp ligasyonu (tüp bağlatma) uygulamasını tercih ederler ve sonrasında bu konu hakkındaki düşünceleri değişebilir.
Tüp açma ameliyatı bağlanmış tüplerin tekrar açılıp doğal yollar ile gebelik oluşumunun sağlanmasını hedefler. Bu ameliyat sırasında batın bölgesinden açılan kesilerden mikro cerrahi araçlar ile girilerek, daha önce bağlanmış tüplerin açılması sağlanmaya çalışılır.
- Tüp ligasyonu işleminin hangi teknik ile yapıldığı
- Kalan tüp uzunluğu
- Hastanın yaşı
gibi bazı kriterler laparoskopi tüp açma ameliyatına engel olabilir. Ek olarak, laparoskopik tüp açma ameliyatı sonrası fallop tüplerinin embriyoyu iletemeyecek durumda olması ve buna bağlı dış (ektopik) gebelik ihtimali artar.
Laparoskopi Dış Gebelik Ameliyatı
Dış gebelik normalde rahim içinde tutunması gereken embriyonun farklı bir bölgeye tutunması ile oluşur. Bu bölge çoğunlukla fallop tüpleridir ancak çevre doku ve organlada da gelişebilir. Genellikle ilaç tedavisi tercih edilir. Ancak geç tanı konmuş hastalarda tüplerin patlaması riskine karşın ameliyat tercih edilir.
Dış gebelik tedavisinde genellikle laparoskopi yöntemi uygulanır. Bu yöntem sayesinde hasta daha az travmatize olur, daha çabuk iyileşir ve gündelik hayatına devam eder. Laparoskopi ile dış gebelik ameliyatı, göbekte açılan küçük kesilerden mikro cihazlar ile girmeyi ve ektopik gebeliğe neden olan embriyoyu uzaklaştırmayı içerir. İşlem sırasında karın içi bölgesi ve fallop tüpleri kamera ile izlenmekte, bu sayede son derece ayrıntılı incelemebilmektedir. Laparoskopik (kapalı) dış gebelik ameliyatında hasta acı hissetmez ve kısa süre içerisinde taburcu olabilir.
Laparoskopi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Laparoskopik uygulamalar açık ameliyatlara kıyasla oldukça konforludur. Yine de laparoskopi sonrası dikkat edilmesi gereken bazı konular bulunur.
- Laparoskopi sonrası ayakta duş alınabilir ancak küvetten veya havuzlardan uzak durulmalıdır.
- Hastalar bir hafta kadar ağır kaldırmamalıdır. Ağırlık kaldırmak, karın içi basıncını artırdığından kesi bölgelerine zarar verebilir. Ameliyatın hangi bölgede yapıldığı bu süreyi uzatabilir.
- Çoğu hasta, kapalı ameliyat sonrası dinlenmesi gerektiğini düşünür. Bu tam olarak doğru değildir. Tamamıyla hareketsiz kalmak önerilmez. Doktora danıştıktan sonra agresif olmayacak şekilde hareketli olmak önerilir.
- Gaz yapacak yiyeceklerden mümkün olduğunca uzak durulmalı; lifli besinler tercih edilmeli ve sıvı tüketilmelidir.
Sıkça sorulan sorular
Laparoskopiden kaç gün sonra ilişkiye girilir
Laparoskopiden sonra genellikle minimum 2 hafta cinsel ilişkdiden uzak durulması önerilir. Bununla beraber daha ciddi bir kapalı ameliyat geçidiyseniz olası enfeksiyonlara karşı 4 ila 6 hafta cinsel ilişkiden uzak durulmalıdır. Doktorunuz kapalı ameliyatın türüne göre en doğru bilgiyi verecektir.
Laparoskopi sonrası hamilelik
Laparoskopik cerrahi çoğu zaman hamilelik olasılığını artırır. Laparoskopi işleminin nereye uygulandığına göre hamilelik şansı değişir. Örneğin tüplerin açılması ameliyatı, çikolata kisti ve miyom ameliyatları sonrasında hamilelik şansı artar.
Adetliyken laparoskopi yapılır mı
Laparoskopi genellikle adet dönemlerinde yapılmaz. Özellikle, jinekolojik laparoskopi uygulamalarında adet döngüsünün bitiminde veya öncesinde başlamak tercih edilir. Rahim alma ameliyatı ise adetliyken yapılabilir.
Laparoskopinin avantajları nelerdir
Laparoskopinin açık ameliyata göre birçok avantajı bulunur. Hastalar çoğunlukla aynı gün içerisinde taburcu olabilmektedir. Cerrahi işlem sırasında komplikasyon riski açık ameliyata kıyasla daha düşüktür ve çoğu durumda daha az zaman alır. Ağrı çok daha azdır.
Laparoskopi ameliyatı sonrası iyileşme ne kadar sürer
Laparoskopi ameliyatı özellikle iyileşme süresi konusunda avantajlar sunar. Normal şartlar altında, kişiye bağlı olarak, laparoskopik ameliyatı iyileşme süresi yaklaşık 7 ila 10 gündür. Bu süreden sonra kişi rahatlıkla gündelik yaşantısına dönebilir.
Laparoskopi sonrası göbek deliğinden neden sıvı gelir
Laparoskopi sonrası göbekten sıvı gelmesi çok sık görülmez ve çoğu zaman normal kabul edilir. Ancak sıvının sarıya yakın ve yoğun olması durumunda doktorunuzla görüşünüz.
Laparoskopi sonrası dikişler ne zaman alınır
Laparoskopi işlemi sırasında genellikle gizli dikiş kullanıldığından dikişlerin alınmasına gerek duyulmaz ancak normal dikişler ortalama 10 güne yakın bir süre sonra alınabilir.
Laparoskopi sonrası karın şişliği olur mu
Laparoskopi sırasında karın içinin daha iyi görülmesi ve diğer organların zarar görmemesi adına batın bölgesi gaz ile doldurulur. Laparoskopi sonrası şişlik, gaz gibi problemlerin olması normaldir ve genellikle 24 saat içerisinde gaz çıkarıldıktan sonra ağrı ve şişlik de azalarak kaybolur.
Laparoskopi sonrası tüp bebek ne zaman yapılır
Laparoskopi sonrası tüp bebeğin yapılma zamanı, laparoskopinin hangi bölgeye uygulandığı ile ilgilidir. Bu da dolaylı olarak laparoskopiyi gerektirecek durumun varlığı ile ilişkili olmaktadır. En doğru bilgiyi doktorunuz verecektir.
Laparoskopide sonda takılır mı
Laparoskopide hastaya sonda takılabilir. Bazı komplikasyonların takibi için idrar yolu sondası kullanılacaktır.
Laparoskopi ameliyatı olanlar normal doğum yapabilir mi
Laparoskopi sonrası normal doğum şeklinin tercih edilmesi bazı faktörlere bağlıdır. Bunlar laparoskopinin ne için yapıldığı gibi faktörlerdir. Örneğin laparoskopik myomektomi ameliyatından sonra sezaryen doğum tercih edilir.
Laparoskopi sonrası dikkat edilmesi gerekenler
Laparoskopi sonrası aktivite konusunda dikkat edilmelidir. Ağır kaldırmaktan kaçınılmalı, ve fazla hareketsiz kalınmamalıdır. Bunun yanında laparoskopi sonrası kesi bölgelerinin enfeksiyon kapmaması için temiz tutulması gerekir. Sıvı alımına özen gösterilmelidir.